Genres
Vijf verschillende genres
Leerlingen leren teksten te schrijven binnen de volgende genres:
Beschrijving
Een beschrijving heeft ten doel de lezer te informeren. De lezer moet zich een goede voorstelling kunnen maken van de beschreven persoon of het beschreven voorwerp. Ook moet de lezer die persoon of het voorwerp kunnen herkennen uit een groep personen/voorwerpen.
Bijvoorbeeld: een beschrijving van een verloren voorwerp, een signalement van een persoon of dier, een beschrijving van een ontmoetingsplaats.
Verklaring
Een verklaring of uiteenzetting bevat feitelijke informatie met een uitleg of toelichting. De vraag die in een uiteenzetting vaak centraal staat, is: ‘hoe komt dit?’ ‘wat zijn de oorzaken?’ Het gaat met andere woorden om oorzaak-gevolg relaties tussen verschijnselen. Het genre speelt bij uitstek een rol in zaakvakken, zoals geschiedenis, biologie en natuurkunde.
Anders dan bij een beschrijving bevat een uiteenzetting niet alleen feitelijke informatie, maar ook uitleg of een toelichting. Anders dan een betoog bevat een uiteenzetting géén mening van de schrijver.
Bijvoorbeeld: verklaren van een natuurverschijnsel (onweer, noorderlicht, tsunami), beschrijven en verklaren van een natuurkundeproefje, verklaren van een historische of actuele gebeurtenis.
Instructie
Een instructie bevat aanwijzingen voor hoe de lezer iets kan maken of doen. De schrijver weet hoe het moet, en schrijft dit op voor iemand die dat nog niet weet. Doel is het informeren en gidsen van de lezer, zodanig dat deze de handeling zelf uit kan voeren.
Bijvoorbeeld: een recept voor een gezonde traktatie, een handleiding voor hoe je een tent opzet of een fietsband plakt, spelregels voor een game.
Overtuigende tekst/betoog
Een overtuigende tekst/betoog bevat een duidelijke mening van de schrijver, met argumenten ter verdediging of onderbouwing van die mening. Doel is de lezer te beïnvloeden of te overtuigen. Het doel kan ook zijn: het activeren van de lezer, de lezer overhalen iets te doen (bijvoorbeeld: geld doneren of een handtekening zetten).
Bijvoorbeeld: een ingezonden briefje voor de (school)krant met een mening over een actuele kwestie, een protestbrief of klacht, een oproep om steun voor een goed doel.
Fictie/verhaal
Fictie/verhaal is een verzamelnaam voor allerlei creatieve teksten. Dat kan gaan om een fantasieverhaal of een verhaal over eigen belevenissen, ervaringen, ideeën, maar ook om gedichten, songteksten, enz.. Doel van de tekst is om de lezer te vermaken, te verrassen of te ontroeren. Het belangrijkste bij dit genre is dat leerlingen gestimuleerd worden creatief te denken en te spelen met taal.
Deze genres worden vermeld in het Referentiekader Taal (referentieniveaus 1F, 1S en 2F).
Drie van de genres – beschrijving, verklaring en betoog – spelen een belangrijke rol in de verdere schoolloopbaan van leerlingen. De schrijflessen Nieuwsbegrip bereiden leerlingen voor op het voortgezet onderwijs.